Page 72 - Kanyoning Türkiye

TARİH Uğur EVCİL

Günümüzde bile kadının hem toplumdaki hem bilimdeki bilgileri cesurca ve kaygı duymadan öğrencilerine
yeri tartışılırken, 1600 sene önce yaşamış İskenderiyeli anlatmaya, dönemin önemli siyaset, bilim, din
Hypatia (370–415), felsefe ve bilim alanında önemli adamlarıyla görüşmeler yapmaya devam ediyordu. Bu
katkılarda bulunmuş ancak dönemin gerici zihniyeti bilgiler görünüşte ayrı olan inançların özündeki ortak
tarafından, onun “inanmadan önce sorgulama ve bilgiye dayanıyordu.
bildiklerinin arkasında durma” olarak belirteceğimiz
düşünce tarzı sebebiyle yok edilmiştir. Bu sadece Hypatia, Roma’nın yavaş yavaş çökmeye başladığı,
Hypatia’nın değil bilim dünyasının cinayetiydi ve tarih karmaşık bir dönemde yaşadı. Genel eğitim seviyesi
boyunca da başka örnekleri yaşanacaktı. çok düşüktü, bilgiye ulaşmak zahmetliydi, mesafeleri
aşmak çok zordu. Kısacası tam bir ortaçağın yaşandığı
İskenderiyeli Hypatia filozof, matematikçi ve dönemde, Hypatia bilime yaptığı katkılarla o döneme
astronomdur. Bilimi ve zerafeti dışında güzelliği ile de ışık oldu. Doğayı mantık, matematik ve deney ile
ünlüdür. Hypatia’nın yaşadığı dönemde, İskenderiye açıklamaya çalıştı. Hypatia, matematik ve astronomi
Roma’nın bir eyaletiydi. İskenderiye’nin en önemli ilgili kitaplar da yazdı. Bu eserlerinden birinin adı
özelliği ve ünü ise müzesi ve kütüphanesine aitti. Hatta “astronomik kanun”’dur. Eski olarak adlandırılan bilgileri
hepimizin çok yakından tanıdığı matematikçi Öklid yeniden açığa çıkarmış ve yeniden sunmuştur.
(Euclid M.Ö-300) bu merkezde yaşamıştır. İskenderiye
Kütüphanesi, felsefe okulu, müzesi ve bunlardan daha Eğer Hypatia ve Theon olmasaydı Batlamyus
da önemlisi “eklektik” olarak adlandırdığımız geniş bir (Ptolomy), Öklid ve diğer Yunanlı matematikçilerin
bakış açısına sahip öğretisi ile ünlüydü. eserleri günümüze ulaşmayacaktı. Kendisi ve babası
Batlamyus’un astronomi kitaplarını düzenlediler
Hypatia’nın biliminin temelleri, filizof olan babası Theon ve yorumladılar. Ortaya çıkardıkları, canlandırdıkları
ile atılmaya başlandı. İlk eğitimlerini aldığı babası, bilgileri, öğrencilerine aktardılar. Yorumların bir
Hypatia’nın dogma düşüncelere saplanmasına izin tanesinin girişinde babasının, “Bu baskı filozof olan
vermedi. Kendine saygısı olan bir kimse tarafından kızım Hypatia tarafından hazırlanmıştır” yazdığını
son gerçek olarak; hiçbir bilginin kabul edilmemesi görüyoruz.
gerektiğini, düşünme hakkını hep kullanmasını,
yanlış düşünmenin hiç düşünmekten yeğ olduğunu O yıllarda İskenderiye’deki (Bu şehir Büyük İskender
öğretti. Babası, eserlerinde de bahsettiği üzere kızıyla tarafından kurulmuştu) en önemli yapılardan biri
hep gurur duymuştur. Hypatia, Atina’da eğitimini Serapis tapınağıydı. Büyük İskender’in generali olan
tamamladıktan sonra İskenderiye’ye döndü ve buradaki ve ölümünün ardından Mısır’a gelip kendini firavun ilan
okulun başına geçti. Platon’un fikirlerini benimsedi. eden I. Ptolemaios Soter, bu Tanrı kültünü ilk yerleştiren
Hatta Platon, Aristo ve Suda gibi filozoflar hakkında Şravundur. İlk başta şehir buna karşı çıkmıştır. Ama
İskenderiye’de halka açık dersler verdi. Bu sınıfta, daha firavun bunu rüyasında Osiris tarafından söylendiğini
sonra İskenderiye valisi olacak Orestes ve Ptolemais’in belirtmiş ve tartışmaları sona erdirmiştir. Bunun
piskoposu olacak Synesius da vardı. Sonradan büyük
bir filozof olan Synesius ona hayranlığını ve ilmine üzerine şehirde muazzam bir tapınak yaptırılmıştır. Bu
duyduğu takdirlerini içeren pek çok mektup yazdı. tapınak sûni bir tepe üzerinde 100 basamakla çıkılan bir
yapıydı. Bir tıp eğitimi yuvası ve tedavi merkezi olarak
Synesios’un Hypatia’ya yazdığı mektuplar, felsefe tarih
kitaplarında günümüze kadar gelmiştir. pek çok yapıdan meydana geliyordu.

İskenderiye eklektik okulunda yeni Plâtoncu geleneği Serapis tapınağı, müze ve İskenderiye kütüphanesi
hâkimdi. Bu okul, hangi inanca, felsefi tarza sahip Hıristiyanlık için önemli engellerdi. İmparator Theodisius
olursa olsun, herkese açtı. Farklılıkları bir çatışma İskenderiye piskoposundan eski dine ait her şeyin
unsuru olarak algılamayı değil, çeşitli görünümlerde yok edilmesini istedi. Başpiskopos Theodisius, elinde
olan temellerini aldıkları tek ve aynı kaynağa bir haçla ve ona eşlik eden rahiplerle tapınağa gitti.
yönelterek, insanlık tarihinin belleğindeki kadim bilgiyi Tapınağın kollarını dışarı çekip parçalattı. Bu olayda
inisiyellerden filozoflara ve topluma aktarma çabası pek çok tapınak görevlisinin ve hekimlerin öldüğü
gösteren bir felsefe okuluydu. Hypatia, sahip olduğu bilinmektedir. Daha sonra aynı yere bir kilise dikilmiştir.

70